Գիտնականները պարզել են, թե երբ են Մարսի վրա հրաբուխներ ժայթքել

Գիտնականները վաղուց էին կասկածում, որ նախկինում Մարսի վրա ժայթքել են հրաբուխները, բայց միայն հիմա են կարողացել հասկանալ, թե երբ են դրանք հանգել: Մարսի մակերեսին բնորոշ հատկանիշների վերլուծությունը ցույց է տվել, որ մոլորակի վրա 3,5 միլիարդ տարի առաջ տեղի է ունեցել կատաղի հրաբխային ակտիվություն, ասվում է Nature Astronomy ամսագրում հրապարակված հետազոտության մեջ:

2022 թվականի մարտի 4-ին Մարսի մակերևույթի վրա InSight վայրէջքի զոնդը գրանցեց Մարսի վերջին տարիների ամենահզոր մարսաշարժը՝ 4,7 մագնիտուդով, որը կոչվում է S1222a: Այն տևեց վեց ժամ։ Այս և այլ ավելի թույլ ցնցումները գիտնականներին ցույց տվեցին, որ մոլորակում դեռ տեղի են ունենում թույլ տեկտոնական գործընթացներ:

Ի տարբերություն Երկրի, Մարսն այսօր հրաբխային կամ ուժեղ տեկտոնական ակտիվություն չի ցուցաբերում։ Ավելին, Մարսի մակերեսի գրեթե կեսը ավելի քան 3,5 միլիարդ տարեկան է, իսկ մակերեսի ավելի քան 70 տոկոսը ավելի քան 3 միլիարդ տարեկան է: Այս փաստը հուշում է, որ այս ամբողջ ժամանակահատվածում մոլորակը չի ենթարկվել իր ընդերքի զգալի խառնմանը, մի գործընթաց, որը պահանջում է զգալի տեկտոնական ակտիվություն, ինչպես Երկրում է: Վերջին ուսումնասիրությունները գիտնականներին թույլ են տվել ենթադրել, որ դա միշտ չէ, որ այդպես է եղել, սակայն Մարսի երկրաբանական գործունեության հարցը նրա ձևավորումից հետո առաջին միլիարդ տարիների ընթացքում մնացել է չուսումնասիրված:

Հոնկոնգի համալսարանի Ջոզեֆ Միխալսկու գլխավորած գիտնականները և նրա գործընկերները որոշել են ուսումնասիրել մարսյան ապարների մորֆոլոգիան և միներալոգիան Էրիդանիայի շրջանում, որը հիպոթետիկ հնագույն լիճ է մոլորակի հարավային կիսագնդում ավելի քան 1 միլիոն կմ քառակուսի մակերեսով:

Այս շրջանի ժայռերը պահպանում են մոլորակի հնագույն մագնիսական դաշտի և անցյալ հրաբխի նշանների ամենավառ ապացույցները: Գիտնականները հետազոտել են դրանք երեք ուղեծրային առաքելությունների վրա՝ օգտագործելով գործիքներ՝ Mars Global Surveyor, Mars Odyssey և Mars Reconnaissance Orbiter, և հայտնաբերել են հնագույն հրաբխային ակտիվության 63 ապացույց՝ ներառյալ հրաբխային գմբեթները, ստրատովոլկանները, պիրոկլաստիկ վահանները և կալդերայի համալիրները: Ավելին, միայն Էրիդանիայի տարածաշրջանում կարող են լինել հարյուրավորները։

«Մարսի վրա հիմնական տարբերություններից մեկը շատ մեծ վահանային հրաբուխների առկայությունն է, որոնք տրամագծով համեմատելի են Լուսնի վրա գտնվող հրաբուխների հետ», - ասվում է հետազոտության մեջ:

Գիտնականները պարզել են, որ դրանք բոլորը համարվում են հրաբխային ակտիվության բուռն շրջանի ապացույց, որը տեղի է ունեցել Մարսի վրա մոտ 3,5 միլիարդ տարի: